Spreektekst Wensen en bedenkingen 100 miljoen Investeren in maatschappelijk vastgoed via ESG erfpachtleningen

Voorzitter, het college wil 100 miljoen euro provinciaal publiek geld wegzetten in een investeringsportefeuille met als doel om een voldoende financieel rendement te behalen om daarmee de rente-inkomsten op peil te houden.

Concreet komt het erop neer dat GS geld wil steken in een door een paar slimme vastgoedjongens bedachte constructie van het verkopen en in erfpacht zetten van gemeentelijk vastgoed (zoals scholen). Na de verkoop wordt het vastgoed dan verduurzaamd en na 30 jaar erfpacht betalen krijgt de gemeente het vastgoed weer in eigendom terug.

Het college stelt aan PS voor om geen wensen en bedenkingen te formuleren.

De PVV heeft vele bedenkingen. Bijvoorbeeld:
- ambtenaren hebben driftig zitten copy-pasten bij het schrijven van het statenvoorstel: dat wekt niet de indruk alsof er zeer kritisch en diepgaand naar het concept is gekeken
- dit concept is niet aantoonbaar goedkoper voor de belastingbetaler (vergeleken is de situatie van niets doen met de situatie van verbouwen via deze constructie, dat is een valse vergelijking)
- onduidelijke businesscase vanuit het perspectief van de belastingbetaler
- wekt valse verwachtingen bij gemeentes op dat zij meer geld kunnen gaan uitgeven aan andere zaken
- nog veel over dit concept is onduidelijk: relevante stukken hebben wij nog niet kunnen zien
- er zijn nog vele, vele vragen over dit concept die met de verstrekte documenten nog onbeantwoord zijn gebleven.

Voorzitter, ik kom zo meteen op deze punten terug.

In de voorbereiding van dit voorstel heeft de PVV technische vragen gesteld, alle documenten rondom dit voorstel opgevraagd (afgelopen december al) en schriftelijke vragen gesteld. Sommige documenten waren vertrouwelijk, maar toen toch weer niet. Vragen werden ontwijkend beantwoord, daar zijn we meermaals op terug moeten komen. Bij de beantwoording kwam nieuwe -in het afwegingenkader van de volksvertegenwoordiging relevante- informatie bovendrijven, waar bij navraag over het ontbreken van die info in het statenvoorstel laconiek wordt gereageerd. En volgens de beantwoording van de statenvragen is alle informatie over het statenvoorstel openbaar. Desalniettemin heeft de PVV een deel van de stukken niet ontvangen. Gesteld is dat die onder geheimhouding vallen.

Voorzitter, de constructie van de erfpachtleningen lijkt te mooi om waar te zijn. En voorzitter, op basis van de documenten die de PVV heeft gezien ís het ook te mooi om waar te zijn. Met deze constructie gaan een paar handige vastgoedjongens slapend schatrijk worden.

De constructie deugt niet, het risico is niet dáár belegd waar het grote geld wordt binnengehaald, er wordt onnodig uitgeven van belastinggeld aangemoedigd en daarbij zijn de uiteindelijke kosten voor het verbouwen van maatschappelijke gebouwen veel en veel te hoog.

De paraplustichting Bewust Investeren levert bestuurders aan de gemeentelijke substichtingen en houdt er toezicht op. Een stevige vinger in de pap dus. Bovendien wordt er een bestuursovereenkomst gesloten tussen de substichting en Bewust Investeren BV. Die BV krijgt veel te veel macht. De heren die daarachter zitten lopen bovendien geen enkel ondernemersrisico. De enige geldstromen waar ze mee te maken krijgen, zijn de bestuursfees die direct aan de BV worden vergoed. Nauwelijks risico, en daarvoor ook nog binnenlopen.

Feitelijk is Bewust Investeren een intermediair die plannen schrijft, wat cijfertjes bijhoudt, contractjes in elkaar sleutelt en administratie verricht. Dat laatste wordt overigens ook nog eens uitbesteed.

Bewust Investeren casht, om eens even een beeld te schetsen, een jaarlijkse bestuursvergoeding per substichting van 18.000€. Daarbij komt een structureringsvergoeding variërend van 160.000€ tot 650.000€ plus 0,6% van het projectbedrag. Tenslotte krijgen ze een procesmanagementvergoeding, die varieert van 150.000€ tot 675.000€ plus 0,6% van het projectbedrag. Dat zijn de bedragen die bekend zijn op basis van de ontvangen documenten. Hoe het verdienmodel van de heren van Bewust Investeren voorts nog werkt, daar kunnen we alleen naar gissen.

Voorzitter, gemeentes wordt aangepraat dat zij geld kunnen verdienen door het vastgoed te verkopen en met de verkoopopbrengst kunnen de gemeentes dan andere beleidsdoelen financieren. Intussen moet de gemeente echter wel gewoon jaarlijks een erfpachtcanon betalen, waarmee de terugbetaling van de lening plus rente, de kosten van de verduurzaming, de eventuele overeengekomen onderhoudsverplichtingen alsmede de riante beloningen van Bewust Investeren BV gedekt moeten worden.

Per saldo gaan gemeentes dus simpelweg méér geld uitgeven dan nodig. Waarom wil de provincie bewust meewerken aan een constructie die maakt dat gemeentes meer geld gaan uitgeven?

Voorzitter, Bewust Investeren doet het voorkomen alsof de constructie per saldo goedkoper is. Wat er niet wordt bij verteld is dat er appels met peren worden vergeleken. Daarbij worden in de overzichten de uitgangspunten betreffende de gehanteerde variabelen ook niet vermeld. Waarop is de energiebesparing gebaseerd? Van welk scenario qua prijsontwikkeling is daarbij uitgegaan? Waarom heeft GS niet zelf een kritische berekening gemaakt waarbij behalve de Bewust Investeren-constructie is vergeleken met niets doen, de Bewust Investeren-constructie is vergeleken met het scenario dat de gemeente zelf de verbouwing ter hand neemt, desnoods in samenwerking met enkele andere gemeentes. Ook dan wordt immers een energiebesparing en wellicht overige kostenbesparing gerealiseerd. Belangrijk verschil is echter wél dat de gemeente daadwerkelijk de regie en het eigendom over het vastgoed behoudt, en dat de belastingbetaler niet hoeft op te draaien voor de vollopende bankrekening van de heren van Bewust Investeren, Allen& Overy, BDO en een paar andere betrokkenen.

In de documentatie van Bewust Investeren lezen we: "Het product heeft meerdere voordelen voor een gemeente: door het gebouw over te nemen heeft Bewust Investeren via de op te richten Stichting zeggenschap over het gebouw en zal het gebouw meer verduurzaamd worden dan nu gebeurt."
Voorzitter, sinds wanneer bepaalt een commerciële BV hoeveel en wat er in een gemeente verduurzaamd wordt? De gemeente zelf én de volksvertegenwoordiging worden hier gewoon buitenspel gezet. Kan GS eens uitlichten waarom zij dat wil faciliteren?

Tot overmaat van ramp valt ook te lezen "wij (bewust investeren dus) tekenen een energieprestatie contract met de gemeenten waaraan zij zich moeten houden. Bewust Investeren monitort dit prestatiecontract voor de gemeenten". Voorzitter, gekker moet het toch niet worden dat een gemeente zich beleid en spelregels gaat laten aanmeten in plaats van zelf te bepalen wat realistisch én ten opzichte van de belastingbetalers verantwoord en uitlegbaar is? Graag een reactie van het college.

Voorzitter, de constructie wekt de indruk alsof de gemeentes ontzorgd worden. Bijzonder genoeg moet de gemeente zelf de aannemingsovereenkomst met aannemers regelen, en is de gemeente zelf degene die contractmanagement met een technisch adviseur moet overeenkomen. Daarbij komt dat de geldverstrekker een eigen rechtstreeks vorderingsrecht op de gemeente heeft.

Voorzitter, zo nog een aantal vragen waar op geen enkele manier duidelijkheid over bestaat.
Aangezien Bewust Investeren in feite eigenaar wordt van het vastgoed is de vraag of het ook vervreemd kan worden? En wat gebeurt er dan?
Wie is er aansprakelijk in het geval het vastgoed beschadigd raakt?
Graag antwoorden van het college.

Het statenvoorstel lezend, heeft de PVV de indruk gekregen alsof de auteur op geen enkele wijze kritisch naar deze constructie heeft gekeken. Dat wordt des te meer pijnlijk duidelijk als we de promotieteksten en persberichten van Bewust Investeren BV op hun website en in media lezen. Bijvoorbeeld: "Door deze stichtings- en erfpachtstructuur krijgt de gemeente de regierol en behoudt zij het strategisch eigendom van het vastgoed", en "De wil en noodzaak om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen is er, maar krappe budgetten en een tekort aan kennis, ervaring en tijd staan de overgang naar snelle verduurzaming van hun vastgoed in de weg."
In het statenvoorstel lezen we "Door deze stichtings- en erfpachtstructuur krijgt de gemeente de regierol en behoudt zij het strategisch eigendom van het vastgoed" en "De wil en noodzaak om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen is er, maar krappe budgetten en een tekort aan kennis, ervaring en tijd staan de overgang naar snelle verduurzaming van hun vastgoed in de weg."
Kan GS aangeven waarom er in dit huis statenvoorstellen worden geschreven met substantiële gevolgen voor de belastingbetaler waarbij elke kritische reflectie ontbreekt, terwijl slaafs en volgzaam naar de pijpen gedanst wordt van een paar snelle vastgoedjongens?

Voorzitter een vraagstuk van weer een andere orde. Het doel van het college is om de rentebaten van het provinciaal kapitaal op peil te houden, omdat die nodig zijn om de geplande uitgaven te dekken.

Nu doet zich dus de situatie voor dat GS publiek geld uitleent om rentebaten te genereren. Met dat uitgeleende geld wordt echter publieke overconsumptie gefinancierd. Met andere woorden gemeentes gaan heel veel publiek geld uitgeven, misschien wel dubbel geld (aan extra gemeentelijke uitgaven naast de uitgaven voor de erfpachtcanons) om de provinciale rente op te kunnen brengen.
Vraag aan GS is of GS heeft getoetst in hoeverre dit macro-economisch houdbaar en wenselijk is?
Vindt GS het bovendien aan de belastingbetaler te verantwoorden dat gemeentes méér belastinggeld gaan uitgeven enkel en alleen opdat de renteopbrengst van de provincie op peil blijft?

Voorzitter, de PVV heeft grote bedenkingen en vraagt het college dit dwaze voorstel in te trekken. Wat betreft de rente-inkomsten van de provincie, daarover is en blijft de PVV duidelijk: die rente-inkomsten zijn mooi meegenomen, maar u moet uw uitgavenpatroon niet afstemmen op dergelijke onzekere inkomsten.
Stel in plaats daarvan het uitgavenpatroon maar naar beneden bij.